|
|
|
|
2.2. Walt Disney, Mik,
Marten Toonder en Maz 2.2.1. De
overijverige medewerkers 2.2.2. Kappie, de
betweterige kapitein 2.2.3. Dick
Bos, Nederlandse pulp |
|
|
|
|
|
2.1. Historiek en situering Het eerste nummer van de Gazet van
Antwerpen verscheen op 3 november 1891 en werd uitgegeven door Napolitaan van
Os. Twee jaar later werd de NV De Vlijt
gesticht, die de krant zou uitgeven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de
publicatie stopgezet, maar de krant verscheen wel als gestolen krant als een
orgaan van DeVlag. Na de oorlog
komt Gazet van Antwerpen terug op 6 september 1944. Om de krant te typeren
worden wel eens de volgende vier woorden gebruikt : "Vlaams, sociaal,
christelijk, conservatief". De krant leunt aan bij de CVP en verdedigt
in verkiezingstijd dus het katholieke programma. In de repressiekwestie pleit
de Gazet van Antwerpen voor gematigdheid en in de koningskwestie neemt ze,
zoals de andere katholieke bladen, een koningsgezinde houding aan. Vooroorlogs
hoofdredacteur Louis Kiebooms neemt na de bevrijding zijn functie terug op,
tot hij 1 januari 1947 moet aftreden omdat hij tegelijk een politiek mandaat
vervult. Corneel Staes zorgt voor de interim tot Louis Meerts in 1949 tot
hoofdredacteur benoemd wordt. Staes blijft wel adjunct-hoofdredacteur. De
oplages liggen in die periode tussen de 125.000 en de 130.000 exemplaren.[1] Gazet van
Antwerpen verschijnt zes keer per week, zaterdag en zondag moeten genoegen
nemen met één krant. Op alle publicatiedagen worden strips opgenomen. Tijdens
de beginperiode telt de krant 10 à 12 pagina's, in 1950 worden er dat 12 tot 16.
Het formaat bedraagt 42 op 59,5 cm. 2.2. Walt Disney, Mik, Marten Toonder en Maz 2.2.1. De overijverige medewerkers De eerste strip die in Gazet van Antwerpen opduikt, is
Donald Duck[2],
verdeeld door Opera Mundi. Op 9 maart 1946 verschijnt de eerste gagstrook van
deze Disney-eend, die samen met zijn drie neefjes Lowie, Jan en Jefke in
allerlei vreemde en grappige situaties terechtkomt. Zeer merkwaardig is het
gecombineerd gebruik van tekstballonnen en ondertekst : terwijl alles door de
tekeningen en ballonnen meer dan duidelijk is, worden de grappen in
ondertekst nog eens uitgelegd. Deze teksten
zijn meer dan waarschijnlijk aangebracht door een overijverige medewerker
(misschien de vertaler), die naar goede oude gewoonte vond dat de mensen
ballonstrips niet kunnen begrijpen zonder bijkomende uitleg. Het wordt zelfs
grappig als er op een bepaald moment "zoals uit de tekening blijkt"[3]
staat. Deze opmerking wijst er nog eens op dat deze onderteksten totaal
overbodig zijn. Vanaf eind juni wordt Donald soms vervangen
door Ferd'nand, om eind augustus volledig uit de krant te verdwijnen. "Hallo ! Hier Ferdinand ! Een groet aan al mijn oude en
jonge vrienden ! Ik ben terug en blij U weer te zien."[4], zegt Ferd'nand in de aankondiging van de reeks : hij stond voor de
oorlog namelijk al vanaf mei 1937 in de Gazet van Antwerpen[5]. Deze tekstloze gagstrip van de Deen Mik[6], zou - vooral in oktober 1946 - hetzelfde lot ondergaan als Donald :
titels worden aangebracht om de grappen uit te leggen. Inge Gijs schrijft in
haar boek over de Gazet van Antwerpen het volgende over het personage :
"Door
zijn eenvoud gespeend van elke vorm van pretentie of ambitie, veroverde
Ferd'nand stormenderhand de harten van de lezers. Het succes ligt
waarschijnlijk in de herkenbaarheid van het personage. Ferd'nand is een
doodgewoon mannetje, dat zich alle pech van de wereld op de hals haalt.
Mikkelsen presenteerde de lezers een spiegel waarin éénieder wel iets van
zichzelf kan terugvinden."[7]
De reeks wordt verdeeld door P.I.B. en loopt op het einde van 1950 nog altijd
door. 2.2.2. Kappie, de betweterige kapitein Om haar medewerkers werk te besparen, plaatst Gazet van Antwerpen dan
maar een echte ondertekststrip. De
reeks "Kappie", geleverd door de Nederlandse Marten Toonder
Studio's, gaat op 28 juni 1946 van start op de voorpagina[8]. Tot einde 1950 zouden 26 verhalen volgen, weliswaar in de
binnenpagina's. Marten Toonder creëerde Kappie voor de Nederlandse kranten Het Vaderland
en Het Algemeen Dagblad, die de verhalen vanaf 27 december 1945 publiceerden.[9] Gazet van Antwerpen start de publicatie bij het derde verhaal, waarna
ook nog de verhalen 5 tot en met 17 en 21 tot en met 32 opgenomen worden. Kappie is - zoals zijn naam al laat uitwijzen – kapitein. Kapitein van de
sleepboot Kraak dan nog wel, waar hij geen klein beetje fier op is. Vanuit
zijn thuishaven Lutjewier vaart hij de wereldzeeën rond, meestal op zoek naar
een lading, en ook wel om ladingen te leveren. Hij wordt op zijn tochten vergezeld
door "de Maat", een niet al te intelligent heerschap, dat enorm
snel bang is en eigenlijk alleen geïnteresseerd is in zijn collectie
prentbriefkaarten. Verder maken ook "de Meester" (machinist) en de
Chinees Ah Sing (kok met een "splaakgeblek") deel uit van de
bemanning. Een zeer verdraagzame bemanning, want Kappie is geen gemakkelijk
mens. Hij weet graag alles beter en scheldt zijn bemanning regelmatig uit
voor "klonten". Een reeks nevenpersonages komt zich in de loop van
de verhalen bij deze kern voegen. De verhalen zijn sterk uiteenlopend : zo worden Kappie en zijn ploeg
geconfronteerd met opiumsmokkelaars, gaan ze op zoek naar een gezonken
goudschip, proberen ze diefstallen te vermijden, ontdekken ze in Afrika een
olifantenkerkhof, komen ze een "spookschip" tegen, varen ze onder
water, komen ze daar een onderzeese stad en zeemeermannen tegen, nemen ze het
op tegen een bende zeerovers, vervoeren ze een Afrikaanse keizer en worden ze
ontvoerd door een vliegende schotel. En als de situatie niet vanzelf uit de hand loopt, dan zorgt één van de
personages daar wel voor. Signor Rivaldi is zo'n onheilsbrenger : deze
overenthousiaste Italiaan doet gegarandeerd alles verkeerd lopen wat hij maar
kan doen verkeerd lopen. En met één van zijn spraakverwarringen geeft hij
zelfs een politieke knipoog : in "Kappie en de gouden hamer" roept
hij opeens "hulplening" in plaats van "hulp"[10]. Het Marshallplan is niet ver weg … Voor de rest is Kappie qua politiek een zeer brave reeks. Enkele keren
wordt er gewezen op de economische noodzaak van werken, en op de
moeilijkheden die soms gepaard gaan met het vinden van werk. Zo zit Kappie
aan het begin van "De wonderlijke schelp" al drie weken zonder
lading. Een andere keer kan hij er echt niet om lachen dat het zo lang duurt
om een lading te vinden, want "Iedere dag dat we wachten, kost
geld."[11] In het begin van "Kappie en de kolen-lading" ligt de Kraak in
de haven uit te rusten, "maar omdat je met uitrusten geen geld
verdient"[12], kan dat zo niet blijven duren. Ook moet Kappie de Maat soms zeggen dat
ze moeten varen om geld te verdienen.[13] De wetenschap en haar belang (of gevaar) voor de mensheid komen soms ook
aan bod. In "Het geheim van de aardlaag" helpen Kappie en co een
zekere Professor Larifix om op een Zuid-Amerikaans eiland een aardlaag
"pampiet" te vinden. De ontdekking daarvan zou namelijk zeer
belangrijk zijn voor de mensheid.[14] In "Het eiland Koeterwaal" is het dan weer een bende die door
de ontginning van een magnetisch erts de macht in handen wilt krijgen. "Kappie en de vreemde klok" draait zelfs volledig rond een
uitvinding van Professor Larifix en Signor Rivaldi. Ze hebben namelijk een
speciale klok ontworpen die de tijd kan verzetten. Doordat de Maat zijn
handen er niet kan afhouden, belandt het gezelschap onder andere in de
Middeleeuwen en bij de Romeinen. Als ze dan uiteindelijk hun eigen tijd
terugvinden, vernietigt Kappie de klok : "De gevaarlijkste uitvinding
van de wereld ! Die altijd verkeerd gebruikt zou worden ! Dit ding moet
vernietigd worden, en ik ben blij, dat ik het gedaan heb. Het was het enige
dat ik kon doen. De wereld is nog niet rijp voor dergelijke
uitvindingen."[15] Verder kunnen
nog de niet al te snuggere politieagenten vermeld worden die in enkele
verhalen voorkomen. Daarbij denken ze ook nog dat ze zich alles mogen
permitteren omdat ze "ambtenaren van het recht" zijn, en zijn ze
enorm procedure-achtig (in de zin van aan iemand zijn naam vragen, ook al
kennen ze die goed).[16]
Zowel de domme agenten als het tegendraads doen zijn echter typisch voor de
verhalen van Toonder, zodat er niets meer moet achter gezocht worden dan een
verhaalelement. 2.2.3. Dick Bos, Nederlandse pulp Tenslotte moet nog het "detective beeldverhaal" vermeld worden,
dat van 13 augustus tot 23 oktober 1948 gepubliceerd wordt. "Hela Cowboy"
is een aflevering van de in Nederland zeer bekende "Dick Bos-serie"
van Alfred Mazure[17], of "Maz". In dit verhaal doet een alleenstaande vrouw een
beroep op deze detective om haar en haar ranch te beschermen. Haar buurman
Wild Bill Buster doet er namelijk alles aan om haar tot verkopen te drijven.
Dick Bos verklaart "de oorlog aan de onrechtvaardigheid", wordt
door de sheriff tot marshall benoemd en gaat in de tegenaanval. Na een ganse
reeks schietpartijen en achtervolgingen stort Wild Bill in een ravijn, zodat
de rust wederkeert. Van hoog niveau
kan men het verhaal moeilijk noemen. Een ganse hoop clichés worden aangevuld
met zeer schetsmatige tekeningen en een getypte tekst in ballonvorm.
Misschien is het gebrek aan waardering wel de reden waardoor het bij dat ene
verhaal bleef ? 2.3. Besluit Gazet van Antwerpen blijkt een krant van blijvende stripreeksen te
zijn. Zowel Ferd'nand als Kappie starten in 1946 en lopen in 1950 nog altijd
door. Enkel Donald Duck (6 maanden) en Dick Bos (2 maanden) maken maar een
kortstondig optreden. Op deze manier worden constant twee reeksen
gepubliceerd, maar behalve door de publicatie van de stripstroken zelf, wordt
er geen aandacht aan besteed. Alleen de start van Ferd'nand heeft recht op
een aankondiging. De auteur wordt bij elke gepubliceerde reeks vermeld,
hetzij in de titel, hetzij in de tekeningen onder de vorm van een
handtekening of copyright. Er komen dus geen anonieme verhalen voor. De oorsprong van de verhalen is zeer divers (Opera Mundi, PIB,
Toonder-Studio's, Ten Hagen) zodat geen enkel agentschap een geprivilegieerde
positie blijkt in te nemen. Wel blijkt er een voorkeur voor ondertekststrips
te bestaan. Belgische producties komen helemaal niet aan bod, terwijl een
krant met zulke oplagecijfers zich dat zeker had kunnen permitteren. En ook
qua politieke inhoud vallen de verhalen zeer mager uit. Met haar reeksen schijnt Gazet van Antwerpen op een dubbel publiek te
willen mikken : terwijl men Kappie kan typeren als een reeks die vooral op
kinderen gericht is, richt Ferd'nand zich meer tot een volwassen publiek. |
|
[1] De Bens
(Els). Op. Cit., p. 287-289 ; Campé
(René), Dumon (Marthe) & Jespers (Jean-Jacques). Op. Cit., p.12-22 ; Gijs
(Inge). 100 jaar Gazet van Antwerpen. Antwerpen,
De Vlijt, 1991, p. 75-81, 169 ; Durnez (Gaston)4. Gazet van Antwerpen. In : NEVB, Op. Cit., p. 1234-1235
[2] Donald Duck is in de
Disney-studio's als tekenfilmpersonage ontstaan in 1934 en werd in het midden van
de jaren 1930 de meest populaire Disney-figuur. Dagstroken in de kranten doken
op vanaf 1938 en werden getekend door Al Taliaferro op scenario's van Bob Karp.
(Horn (Maurice)1 (ed.). Op. Cit., p. 102-103 ; Gaumer (Patrick)1. Op. Cit., p. 244-245)
[3] Walt
Disney. Donald Duck. (GvA,
1/5/1946)
[4] GvA, aankondiging op 27/7/46, p.
1
[5] Gijs (Inge). Op. Cit., p. 137
[6] De Deense tekenaar Henning Dahl
Mikkelsen werd geboren in 1915. Hij
ging in de leer bij een schilder en werkte in een animatiestudio. In 1935 verhuisde
hij naar Londen en in 1937 ontwierp hij zijn reeks Ferd'nand. Na de Tweede
Wereldoorlog vestigde hij zich in de Verenigde Staten, waar zijn strip enorm
populair werd. (Mik. Op : http://www.lambiek.net/mik.htm
- 22/4/2003 ; Horn (Maurice)1 (ed.). Op.
Cit., p. 116-117
; Gaumer (Patrick)1. Op. Cit., p. 293)
[7] Gijs (Inge). Op. Cit., p. 137-138
[8] Gazet van Antwerpen heeft geen
traditie van aankondigingen. Het plaatsen van de eerste aflevering van Kappie
vervangt dus de traditionele aankondiging van andere kranten.
[9] Matla (Hans)1. Bommelkatalogus :
bibliografie van het werk van Marten Toonder. 's Gravenhage, Panda, 1988,
p. 221
[10] Marten Toonder. Kappie en de
gouden hamer. (GvA, 9/1/1948)
[11] Idem. Kappie en de vliegende
schijf. (GvA, 14/8/1950)
[12] Idem. Kappie en de kolen-lading.
(GvA, 30/9/1950)
[13] Idem. Kappie en de Zee-Fung.
(GvA, 8/12/1950)
[14] Idem. Kappie en het geheim van
de aardlaag. (GvA, 31/5/1948)
[15] Idem. Kappie en de vreemde klok.
(GvA, 7/5/1949 & 9/5/1949)
[16] Idem. Kappie en het geheim van de aardlaag.
(GvA, 6/8/1947, 7/8/1947 & 6/7/1948) ; Kappie en de vliegende Hollander.
(GvA, 30/12/48) ; Kappie en de zeewedstrijd. (Gva, 15/9/1949).
[17] Alfred Leonardus Mazure, in 1914
in Nijmegen geboren, was zowel (strip)tekenaar, schrijver, kunstschilder,
illustrator en filmer. Na al enkele strips gepubliceerd te hebben in de jaren
1930, schiep hij in 1940 zijn figuur Dick Bos, waarvan de eerste 28 verhalen
nog tijdens de Tweede Wereldoorlog in boekvorm verschenen. (Kousemaker (Evelien) & Kousemaker
(Kees) (red.). Op. Cit., p. 174 ; Gaumer (Patrick)1. Op. Cit., p. 533-534)